In deze maand van korte dagen en grote maar gezellige drukte rond Sinterklaas, Kerstmis en Oud en nieuw biedt de NTs u geen echte Tuin van de Maand, maar een onlinebeleving die u hopelijk inspireert. Want in de maand december valt er veel te beleven, ook op groengebied! Veel luisterinspiratie krijgt u tijdens een interessante (online)bijeenkomst over historische moestuinen en hoe die te behouden. Veel kijkinspiratie biedt NTs-bestuurslid Michiel Plomp u met een winters schilderij. En inspiratie voor uw reuk- en smaakzintuigen bieden we met enkele ruik- en proeftips, om zelf verder te verkennen. Voor de eerste twee ervaringen kunt u thuisblijven achter de computer, voor de laatste twee gaat u op pad. Veel plezier!

Historische moesttuinen: luisteren

Ommuurde moestuinen vormen een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis, maar zijn in de loop der tijd behoorlijk verwaarloosd en onbegrepen geraakt. Eeuwenlang hadden de meeste grote landhuizen een ommuurde moestuin. Deze hoogproductieve plekken voorzagen de familie, het personeel en de gasten van het huis van voedsel, kruiden en bloemen. De hoge muren beschermden de gewassen tegen roofdieren en de elementen en zorgden ervoor dat binnen de muren een microklimaat ontstond. In veel moestuinen stonden bovendien kassen, die het groeiseizoen hielpen verlengen en die het mogelijk maakten exotische soorten fruit en groenten te verbouwen.

Eigenlijk waren deze historische moestuinen een soort vroege supermarkten. Maar in tegenstelling tot die tijd is ons huidige voedselsysteem weinig duurzaam; voedsel wordt immers ingevlogen van over de hele wereld. Vanwege die grote ecologische voetafdruk neemt de belangstelling voor moestuinen, en vooral voor erfgoedmoestuinen, weer toe. Dat plaatst ons voor de uitdaging om die tuinen te behouden.

Daarom organiseren het Engelse Walled Kitchen Gardens Network en het Franse Amis du Potager du Roi een inspirerende conferentie met mensen uit diverse landen die een passie voor historische moestuinen delen. Doel van dit symposium is kennis en ervaring te delen om historische moestuinen inclusief fruitbomen te kunnen behouden/restaureren en uiteindelijk te komen tot een handreiking met ‘best practices’. Een symposium dat in vier delen online plaatsvindt en dat wordt afgesloten met een ‘echte’ bijeenkomst in Chambord, op een nog nader te bepalen datum in 2021.

De eerste van de vier online ‘conversations from Chambord’ vond plaats op 15 oktober jl. Onderwerp van deze bijeenkomst was: ‘Why so many historic fruit and kitchen gardens disappear?’.

Onlinebijeenkomst donderdag 17 december over historische moestuinen
De tweede bijeenkomst vindt plaats op donderdag 17 december aanstaande, van 10.30-13.00 uur. Onderwerp van deze bijeenkomst is: ‘Historic jewels and ancient savoir-faire of fruit and kitchen gardens with a history’. Hoe oude moestuinen te behouden? En hoe de oude kennis daarover te behouden en door te geven? Drie Europese voorbeelden komen aan de orde. Een echte historische voedseltuin die tot vandaag de dag is behouden. Negentiende-eeuwse kassen en de kennis van glasteelt. De kunst van het kweken van leibomen. Wat is de rol van historische moestuinen bij het behoud en het doorgeven van aloude tuinbouwkennis? Wat is hun rol bij de bevordering van topkwaliteit in de tuinbouw en ecologie van vandaag en morgen?

Met: Jim Buckland enSarah Wain, West Dean, VK • Ghislain d’Ursel, Château de Hex, België • Herman Van den Bossche, Gaasbeek, België • Susan Campbell en Alix de Saint Venant.
Inschrijven voor deze bijeenkomst kan door een mail met uw contactgegevens te sturen aan Lucy Pitman, lucypitman@virginmedia.com.
De andere onlinebijeenkomsten zijn op 4 februari 2021 en 8 april 2021.
Meer informatie 

Historische moestuinen in Nederland
Raadpleeg het complete overzicht van historische moestuinen op www.skbl.nl/moestuinen-op-kbl. Ook bij de NTs zijn de historische moestuinen vertegenwoordigd, in de Open Tuinen Gids. Bijvoorbeeld de Historische Theetuin Bartimeus in Doorn (OTG2020, nr.213). Of de Moestuin Vollenhove-Helenium in de Bilt (naast OTG2020, nr.211). Ook te bezoeken zijn: Hof van Hackfort in Vorden (OTG2020, nr.195) en de Menkemaborg in Uithuizen (OTG2020, nr.22), Landgoed Singraven in Denekamp (OTG2020, nr.103) of de Borg en Tuinen Ewsem in Middelstum (OTG2020, nr.11).

Moestuinieren is van alle tijden. In de Open Tuinen Gids 2021 die rond 1 maart 2021 verschijnt, staat bijvoorbeeld een hedendaagse collectieve moestuin (gerelateerd aan tuin 360). Deze is elke zaterdag open. En steeds meer restaurants maken gebruik van (historische) eigen of lokale moes- en kruidentuinen voor biologische en milieubewuste producten. Op internet zijn door heel Nederland adressen te vinden.

Winterschilderij: kijken

NTs-bestuurslid Michiel Plomp wil u laten genieten van en inspireren met het schilderij Endegeest (1893) van Floris Verster. Waarom? Omdat hij daar zelf zo van geniet!
“Floris Verster (1861-1927), een Leidse schilder van stillevens en landschappen, is een van mijn favoriete kunstenaars van rond 1900. Je kunt hem rekenen bij de nabloei van de Haagse School, maar hij had iets heel eigenzinnigs. En dat zie je goed in deze prachtige, in kleine streepjes uitgevoerde krijttekening. Al die met klimop begroeide, verknoopte takken die afsteken tegen een gouden avondlucht, geven het werk iets mystieks. Wat ik er nou zo geweldig aan vind, is dat je naast dat mystiek-symbolistische tegelijkertijd die brave 19de-eeuwse tuinaanleg ervaart, met zo’n keurig rond perkje. Ik vind het een topwerk!”

Het schilderij van Michiel hangt in Museum De Lakenhal in Leiden.
Floris Verster (1861-1927) was een realistisch schilder van bloemstillevens en landschappen en stadsgezichten, met een impressionistische stijl. Deze schilder van bloemstukken, landschappen en stadsgezichten is onder andere interessant omdat zijn werk in diverse musea verspreid over Nederland te zien is. De belangrijkste verzamelingen van zijn werk bevinden zich in het Kröller-Müller Museum in Otterlo en in Museum De Lakenhal te Leiden. Andere musea met werk van Verster in de collectie zijn onder meer: het Kunstmuseum (vml. Gemeentemuseum) Den Haag, Groninger Museum in Groningen, Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, het Rijksmuseum Amsterdam en het Dordrechts Museum.

De Arboreta: proeven en ruiken

Ook in deze winterse coronaperiode is er nog voldoende te doen en te genieten bij horti, botanische tuinen en arboreta. Een enkele tuin is gesloten. De activiteiten variëren van ‘kom genieten van de bloeiende en geurende hamamelissen’ tot en met ‘kerstfairs’ met geurende dennentakken of juist bloeiende planten in de verwarmde kassen. Zie voor lokale openingstijden en programma’s onder andere: www.botanischetuinen.nl, www.dendrologie.nl-lijst arboreta en botanische tuinen. Houd u bij een bezoek wel aan de regels en check of een activiteit inderdaad doorgaat.
Enkele voorbeelden:

De Hortus Alkmaar (OTG2020, nr. 240) organiseert van 9-16 januari 2021 een Winterse kruidenworkshop. Want uw weerstand kan wel een boost gebruiken, zo midden in de wintertijd. Meer informatie

Activeer uw zintuigen tijdens de wandeling Toverhazelaars en winterbloeiers in Arboretum Kalmthout, België. Wanneer de meeste andere tuinen nog in winterslaap zijn, leeft deze arboretumtuin helemaal op met zijn kleurrijke winterbloeiers en hun zoete parfum. De verzameling toverhazelaars in dit arboretum is de grootste in heel Europa en bevat enkele van de oudste gekende exemplaren. Een bezoek met gids duurt ongeveer 1,5 uur. Reserveren is verplicht. Meer informatie

Of geniet op vrijdag 18 en zaterdag 19 december van 16-20 uur van de stilte, de frisse avondlucht en de heerlijke geur in Trompenburg Tuinen & Arboretum (OTG2020, nr. 293). Wandel de lichtjes achterna en vergaap u aan de mystieke contouren van de talloze bomen en planten. Na afloop kunt u zich heerlijk opwarmen op het overdekte Winterplein.
Meer informatie

Wandelen door de botanische tuin De Dreijen in Wageningen is ook een ware belevenis. Het arboretum heeft in haar tuin verschillende hamamelissoorten: zes verschillende intermediumvarianten, twee virginiana’s en vier japonica’s, die samen een aardig overzicht bieden van de variëteit aan rode en gele bloemen, grote en kleine bladeren. In de maanden januari en februari levert dat een bijzonder mooi kleurenspel op. Meer informatie

En er zijn nog veel meer actieve ruik- en proefactiviteiten te vinden. Vast ook bij u in de buurt!