Voor de maand april heeft de Commissie Groen Erfgoed gekozen voor Heringastate of Poptaslot in Marssum (Open Tuinengids nr. 38). Beide namen zijn ontleend aan de toenmalige eigenaren. Dankzij de laatste eigenaar Henricus Popta worden huis en tuin al eeuwenlang op dezelfde manier bestuurd. Dit pareltje is door de bijzondere historie en tuinaanleg een bezoek meer dan waard.  Zeker ook in deze periode van het jaar, waarin diverse stinzenplanten te bewonderen zijn.

Rijdt dus niet gedachteloos richting de bekendere Friese tuinen maar neem de afslag naar Marssum.

Historie

Dr. Henricus Popta (1635-1712) werkte als eerste advocaat aan het Hof van Friesland in Leeuwarden. In 1687 kocht hij de oude stins ‘Heringastate’ als zomers buitenverblijf. De welgestelde en filantropische Henricus stak een deel van zijn vermogen in de bouw van een gasthuis bedoeld voor alleenstaande oudere vrouwen. Na zijn overlijden liet hij de state en het naastgelegen vrouwengasthuis na aan stichting Het Dr. H. Popta-Gasthuis. De stichting wordt nog steeds bestuurd op de manier die hij heeft beschreven in zijn nalatenschap, namelijk door vier voogden.

Vrouwengasthuis met kort gemaaid bleekveldje

Ontwikkeling tuin

Henricus kocht zijn zomers optrekje in een laatmiddeleeuwse aanleg met grachten, boomsingels, boerderij en landerijen. In lijn met zijn testament is huis en tuin na zijn overlijden steeds vernieuwd en veranderd naar de op dat moment modieuze stijl. Zo tekende tuinarchitect L.P. Roodbaard in 1840 een ontwerp in Landschapsstijl voor de tuin binnen het huiseiland. In 1908 werd deze tuin omgevormd naar een ontwerp in Gemengde stijl. Nog steeds liggen de fleurig beplantte bloemperken in rechte en gebogen linten in het gazon.

Fleurig beplantte bloemperken in rechte en gebogen linten

De boomgaard

De boomgaard lag ook oorspronkelijk binnen het huiseiland. In 1735 besloot het viertal voogden tot vervanging, op eerdere aanwijzing van Popta. De nieuwe aanplant bestond uit een mix van ‘Hooge halfstamde Peer- en Appelboomen’, Halfstamde Kers- en Pruimboomen’ met een enkele zwarte moerbei ertussen. Het geheel werd omrand door ‘Hegjes van Naantjes’ (lage fruitboompjes). Voor de uitvoering ervan werd hovenier Valentijn Pommer aangetrokken. Later, in 1840 is de boomgaard verplaatst naar de ‘overtuin’ met een aanleg in Landschapsstijl door A. Hoekstra. Ook Roodbaard diende een ontwerp in maar dit werd uiteindelijk niet uitgevoerd.

Een rondwandeling door de boomgaard

Opbrengst voor de voogden

Het geheel aan landerijen, boerderij, moestuin, boomgaard en de gracht waar vis als brasem en baars in werd gehouden gaf een gevarieerde opbrengst. Volgens het testament van Popta moest de opbrengst elke week worden verdeeld onder de vier voogden. Nog steeds wordt het fruit, groente, kruiden en snijbloemen verdeeld onder de huidige voogden, met dit verschil dat nu ook het tuinpersoneel mag meedelen.

De opbrengst is voor de voogden en het tuinpersoneel.

De tuinen

De tuin bestaat uit verschillende tuindelen. Om het hoofdhuis ligt de siertuin. Aan de zijkant ligt een kweekhoek met kruidentuin, verwarmde kassen en koude platte bakken. De boomgaard levert niet alleen fruit maar ook snijbloemen. Een moestuin van 22 are levert bijna jaarrond groente op. Het voormalige bleekveldje vormt een hofje binnen het vrouwengasthuis. Het gazon hier is fijnbladig en kort gemaaid, de lakens kunnen er zo weer op. Een vast tuinteam van 3 man werkt fulltime om alles in perfecte staat te houden.

Het tuinteam kweekt zelf het perkgoed voor de bloemperken op.

Praktische Informatie
Heringastate of Poptaslot
Slotleane 1
9034HM Marssum
website: www.poptaslot.nl.

Openingstijden:
De tuin is geopend onder werktijd of op afspraak. Voor een bezoek aan de boomgaard of een rondleiding kijkt u op www.poptaslot.

Verder lezen
In 1996 verscheen een boekje over de historie van het Poptaslot, geschreven door tuinhistorica Rita Mulder-Radetzky.
‘De tuinen van Heringastate en het Poptagasthuis te Marssum’ is hier en daar nog antiquarisch verkrijgbaar. Een herdruk is in de maak.

Foto’s: Van Donkelaar Groenadvies