In 2019 kondigde de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) een nieuw project aan: een verkenning en inventarisatie van recent erfgoed, ontstaan in de periode 1965-1990; dit ter beantwoording van de vraag welke van de objecten uit die periode een monumentale status zouden moeten verkrijgen. Het project kreeg de naam Post 65.

De NTs bood onmiddellijk hulp aan: haar missie is immers het behoud van groen erfgoed, en hier lag de kans een aantal waardevolle groene objecten voor de toekomst te beschermen. Dat was temeer nodig, omdat het accent bij de RCE lag en ligt op ‘rood’ (= gebouwd) erfgoed, en veel minder op groen. Met haar onderzoek beoogt de NTs om het groen erfgoed een gelijkwaardige plaats te bezorgen in het Post-65-project. Graag presenteren we de uitkomsten in dit document: 2023-12-00 Post 65-lijst.
In een begeleidend schrijven lichten de onderzoekers toe hoe zij tijdens het selectieproces te werk zijn gegaan: Begeleidend schrijven bij Presentatie over onderzoek en waardering Post 65 02.

Midden-Delfland rondom Schipluiden; bron Rijks Cultureel Erfgoed

Literatuuronderzoek

Om groen erfgoed uit de Post-65-periode op het spoor te komen deden Johanna Karssen en Willem Verhoeven – lid en voormalig lid van de Commissie Groen Erfgoed – literatuuronderzoek. Uitgangspunt daarbij was de ‘Gids voor de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur’: een omvangrijk – vierdelig! – overzicht van wel 2.000 groene objecten. Het zijn objecten van allerlei aard, m.a.w. verschillend in type en schaalgrootte; denk aan landschappen, recreatieterreinen, parken, plantsoenen en villatuinen. Hoe veel 2.000 ook lijkt, de NTs-onderzoekers benadrukken dat er in andere bronnen nog meer groen erfgoed te vinden is – ook daarnaar zou zeker nog onderzoek kunnen worden gedaan. Ze beschouwen hun eigen werk – zeer bescheiden – als een ‘startdocument’.

Roggenplaat, onderdeel van de Oosterscheldewerken; bron Rijkswaterstaat

Ordening per provincie

De bibliotheek van de Universiteit Wageningen heeft ons de Gids digitaal ter beschikking gesteld. Na ordening per provincie hebben onze adviseurs en vrijwilligers in de regio uitgezocht wat er van deze objecten wel of niet aanwezig was, en in welke staat.

Natuurgebied in en rond de Vinexwijk Haagse Beemden Breda; bron Wikipedia

Niet alle 2.000 objecten kwamen overigens in aanmerking voor nadere beschouwing. Om te beginnen gold natuurlijk de beperking tot de vastgestelde periode: tussen 1965 en 1990. Maar belangrijker was: welke objecten kunnen dan vervolgens gezien worden als representatief voor die periode, welke ervan hebben echt monumentale betekenis?

Vistrappen bij  Crèvecoeur. Bron Waterschap AAenMaas

1965 – 1990: een nieuwe tijd

De bedoelde periode was, ook voor de landschaps- en tuinarchitectuur, een nieuwe tijd. De wederopbouw en de daarmee samenhangende functionalistische stijl waren voorbij. In relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen (democratisering, bevolkingsgroei e.d.) deden zich ook op het groene terrein veel nieuwe ontwikkelingen voor. Men kijkt anders naar natuur, men gaat er anders mee om; een integralere aanpak rond natuur ontstaat. In de lezenswaardige toelichting op hun inventarisatie gaan de NTs-onderzoekers hier uitvoerig op in; daar is ook meer literatuur te vinden.

Philips van Lenneppark, Eindhoven. foto: W. Verhoeven

Selectie

Willem Verhoeven en Johanna Karssen stelden zes criteria op – mede ontleend aan die van de RCE – voor een eerste selectie: algemeen historische waarde, ensemblewaarde, tuinhistorische waarde, waarde vanuit de gebruikshistorie, gaafheid en herkenbaarheid, en zeldzaamheid. Een zorgvuldige scoring – één punt per criterium – bepaalde vervolgens de rangorde tussen de objecten onderling, en daarbij vielen er weer items af: alleen die met de hoogste score (5 of 6) werden opgenomen in de lijst van uitverkoren objecten. Twijfelgevallen bestaan er over de objecten met een score 4.
Overigens is dit onderzoek niet allesomvattend en het dekt niet alle Post 65-objecten.
De door de NTs geselecteerde objecten zullen worden toegevoegd aan de groslijst van de RCE, waarop ook rood erfgoed is opgenomen evenals objecten die andere organisaties of personen hebben ingebracht.

Ecokathedraal van Louis le Roy, land art-project bij Mildam;Bron Wikimedia Commons

Denk ook mee

Mocht je zelf een monumentwaardig object kennen, dan kunt u uw bijdrage, met redenen omkleed, direct mailen aan de RCE : Post65@cultureelerfgoed.nl.
Een groep vakspecialisten zal de lijst samen met de RCE beoordelen en selecteren en voordragen aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

De Kempenhof, Domburg; bron: De tuinen en landschappen van Zeeland, Uitgave Canaletto i.s.m. NTs

Met dank aan

Willem Verhoeven, Johanna Karssen-Schüürmann, Marianne van Lidth de Jeude, Hanny van der Heide, Henk Barkhof, Marika Kerstens, Trudy en Willem van Riemsdijk, Stieneke van der Wal, Carla Romijn-Schütte, Jan Prinsen, Thea Brouwer, Anneke Meijsen, Nelleke van der Feltz, Mies Zeeman en Liesbeth Hardon.