Op 9 en 10 september 2023 vinden de jaarlijkse Open Monumentendagen plaats, één van de grootste culturele evenementen in Nederland.

Het thema voor 2023  is ‘Levend Erfgoed’. Ook de Nederlandse Tuinenstichting laat zich zien tijdens deze dagen, door voor het vijfde achtereenvolgende jaar aandacht te vragen voor Groene Monumenten.

Met de Groene Monumentendagen wil de NTs laten zien hoe belangrijk groen erfgoed is voor onze samenleving. Zeker nu de klimaatverandering doorzet en de monocultuur in landschap en tuinen oprukt. De NTs doet er daarom alles aan om onze groene monumenten te beschermen en de kennis daarover te vergroten.

Dit jaar heeft de NTs ervoor gekozen om  speciaal de historische moestuinen onder de aandacht te brengen. Ze vormen een steeds hoger gewaardeerd onderdeel van de groene ruimte om ons heen vanwege hun verschijningsvorm hun bijzondere historische groenten en fruitbomen, hun grote sociale functie en het plezier dat ze aan veel mensen verschaffen.

Daarnaast heeft de NTs voor dit jaar voor de eerste keer de Open Moestuinen Gids uitgegeven, een gids, waarin bijna 50 historische moestuinen worden beschreven en die u ook bij ons kan bestellen naast onze Open Tuinen Gids.

Wilt u tijdens de Open Monumentendagen een groen monument bezoeken? Kijk dan op de lijst hieronder of op de website van Monumentenland www.nederlandmonumentenland.nl om te zien welke tuinen open zijn en wanneer. U kunt de moestuinen vinden door te klikken op provincie, gemeente of plaats.

N.B. Niet iedere tuin is beide dagen open, ook kunnen de openingstijden verschillen of op het laatste moment kan er zich een kleine verandering voordoen. Daarom raden wij u aan voordat u gaat toch ook nog even de website van de betreffende moestuin te checken. 

Wij wensen wij u veel groenplezier op 9 en 10 september!

---

Historische Moestuinen (gerangschikt per provincie) uit de Open Moestuinen- en Open Tuinen Gids van de NTS die te bezoeken zijn op de  Open Monumenten Dagen 9 en 10 september 2023:

GRONINGEN

Middelstum Borg Ewsum  (Open Moestuinen Gids nr. 1) 

In het Groningse Middelstum ligt de voormalige Borg Ewsum. De borg had al in de zestiende eeuw moestuinen en boomgaarden. Het is dan ook passend dat de tuin in de traditie van Van Ewsum eind jaren negentig nieuw leven is ingeblazen.

In de moestuin worden historische groentes gekweekt als zeekool, pastinaak en pronkbonen. Snijbloemen geven extra kleur aan de tuin. Tegen de fruitmuur groeien Franse leiperen en perzik. In de kas verbouwt men groente, eenjarigen en vaste planten voor eigen gebruik en particuliere verkoop. Deelnemers met afstand tot de arbeidsmarkt onderhouden de tuin en bedienen in de theeschenkerij in het Koetshuis.

Oppervlakte 7.500 m²

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend: Het borgterrein is beide dagen vrij toegankelijk.
• De theeschenkerij is beide dagen geopend van 12.00 tot 17.00 uur.
• Entree: gratis.

ADRES:
Borg Ewsum
9991 NB Oosterburen 1
Middelstum

Voor de meest actuele  informatie zie:  www.opewsum.nl,  www.groningerlandschap.nl

---

Uithuizen Menkemaborg (Open Moestuinen Gids nr. 2)

Het lusthof is een reconstructie van het originele tuinplan uit 1705. De moestuin is eind jaren zeventig aangelegd. Rond een cirkel, met in het midden een etagelinde, liggen in symmetrie vier groentevakken afgebakend met geschoren buxushagen.

Daarnaast liggen twee langwerpige vakken voor kruiden, die door buxushagen zijn onderverdeeld in zeven smalle vakken. Tussen 1999 en 2003 zijn acht groentevakken, twee langwerpige kruidenvakken en vier vakken voor bessenstruiken, aangelegd.

De groente- en kruidenkeuze is gebaseerd op het achttiende-eeuwse kookboek Menkemaborg en Jan van der Groens ‘Den Nederlandtsen Hovenier’.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend: Huis en tuinen zijn beide dagen geopend van 10.00 tot 17.00 uur.
• De tuinen zijn speciaal tijdens de OMD gratis toegankelijk. (normaliter € 6,00).
• Bezoek museum en tuinen: € 9,00.
• Gratis met; Museumjaarkaart, Rembrandt of Icom-pas en als vriend van Menkemaborg.

ADRES:
Menkemaborg
Menkemaweg 2
9981 CV Uithuizen

Voor de meest actuele informatie zie: www.menkemaborg.nl

---

Pieterburen Domies Toen (Open Tuinen Gids nr. 11) 

Bij de vijftiende – eeuwse Petruskerk ligt Domies Toen, de tuin van de dominee. Waar voorheen de pastorie stond met z’n slinger- en nutstuin uit 1881 bevindt zich nu een tuin met een bijzondere plantencollectie.

In de oude nutstuin staat een bijzonder tuinprieel uit 1710. De tuin wordt aan één kant begrensd door een eeuwenoude tuinmuur van kloostermoppen. In de lente bloeien er stinzenplanten, in de zomer talloze inheemse planten, waaronder vele soorten van de Rode Lijst.

Er is een grote kruidentuin en achter in de tuin ligt een insecten- en vlindertuin. Vroeger gaf de dominee de boeren hier les in plantkunde; nog steeds is voorlichting belangrijk maar nu aan onze bezoekers. Domies Toen is een erkende botanische tuin én geregistreerd als een museum.

Oppervlakte 7.500 m²

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend: zaterdag en zondag de gehele dag en avond.
• De kerk is open van 10.00 tot 17.00.
• Het tuincafé, Bertje Jens is eveneens beide dagen open, zie www.bertjejens.com
• Entree: gratis tijdens de OMD.  Een vrijwillige bijdrage is zeer welkom.

ADRES:
Domies Toen
Hoofdstraat 7
9968 AC Pieterburen

Voor de meest actuele informatie zie: www.domiestoen.nl

---

FRIESLAND 

Jelsum Dekema State (Open Moestuinen Gids nr. 4)

Het landgoed was door de eeuwen heen  grotendeels gericht op de nutstuin en dit neemt dus ook een groot deel van het terrein in beslag.

Er zijn diverse vormen leifruit te vinden, bijvoorbeeld staand snoer, Belgisch hek, waaier, zigzag, de voorletters van de tuinbaas en dergelijke.

Sommige soorten vergen een lossere opbouw zoals Ponciris (citrus trifoliata), vijg en morel. Oude bessenrassen zijn te vinden rond de moestuin of bij de boerderij naast het state-terrein. In het zicht van de state is een stuk formele tuin dat afgescheiden wordt van de nutstuin door een prachtige berceau bedekt met druif en peer.

Oppervlakte: 3 ha, inclusief oprijlaan, weides, singels en boerderij terrein 7 ha.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend: De tuin is zaterdag en zondag open van 10.30 tot 17.00 uur.
• Het huis is beide dagen geopend van 13.00 tot 17.00 uur.
• Entree: Tuin en state zijn tijdens de OMD gratis toegankelijk.
• Wim Hoogendam, tuinbaas op Dekema State heeft een boekje geschreven over de geschiedenis van de groentetuin op Dekemastate. Verkrijgbaar in de koffiehoek.

ADRES:
Dekema State
Dekemawei 5
9057 LC Jelsum

Voor de meest actuele informatie zie: www.dekemastate.nl

---

Marsum Heringastate/ Poptaslot

De laan tegenover de kerk leidt naar het van oorsprong vijftiende-eeuwse omgrachte terrein van de state. Het slot is in de eerste helft van de zestiende eeuw door de familie Heringa gesticht. In 1687 werd Dr. Henricus Popta eigenaar en breidde het complex in 1711 met een gasthuis uit. Dit laatste was in oorsprong een, om een bleekveld liggend, hofje met 26 kamers, dat nu tot 12 woninkjes is verbouwd.

Bijzonder aan het Poptaslot is dat het geheel het enige, nog gave voorbeeld is van een echte complete state: een zeventiende- eeuws poortgebouw, een gracht, een slot met toren, een binnenplein, een boerenhuis, een moestuin en boomgaard. Ook de complete tuinaanleg met grachten, singels en vijvers ligt er nog prachtig bij.

Oppervlakte: 6 ha.

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• geopend:  De moestuin en de tuin is zaterdag vrij te bezichtigen van 9.00 – 17.00.
• Het huis is het weekend van de OMD gesloten.
• Informatie over moestuin en boomgaard vindt u in de tuin.
• Toegang: gratis.

ADRES:
Heringastate/ Poptaslot
Slotleane 1
9034 HM Marsum

Voor de meest actuele informatie zie: www.poptaslot.nl

---

Oudwoude Artuin (Open Moestuinen Gids nr. 6) 

Tussen de dorpsbebouwing ligt deze tuin rond een kop-rompboerderij uit 1763 met de structuur van het oude, onverharde boerenerf.

De moestuin ligt al minstens twee eeuwen op dezelfde plek. Er is een kas met een blauw tuintje en een kleine hoogstamboomgaard met appels, stoof- en handperen.

Aan de zuidkant wordt de moestuin afgesloten door een hek en aan de noordzijde een tien meter lange perenhaag van één meter hoog. De wuivende asperges geven kleur in de herfst, de groene palm- en boerenkool geven de moestuin structuur in de wintermaanden. In deze moestuin zijn nut en sier verenigd.

Oppervlakte: 3.000 m². 

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Geopend: beide dagen van 10.00 tot 17.00.
• Op beide dagen is er iemand aanwezig die iets kan vertellen over de geschiedenis van deze moestuin.
• Entree gratis. Koffie en thee tegen een vergoeding.

ADRES:
Artuin
Foarwei 32
9294 KE Oudwoude

Voor de meest actuele informatie zie: www.artuin.nl

---

Hegebeintum Harsta State en Harsta Hoeve 

 

De oudste bewijzen van het bestaan van Harsta State gaan terug naar 1511. Huis en tuin zijn rijksmonument en eigendom van Hendrick de Keyser Monumenten. In 1843 werd een zijvleugel van de state afgebroken en werd het resterende deel met een verdieping verlaagd. Het huis, met zijn monumentale oprijlaan, staat op een omgracht terrein met boomsingels.

De tuin in zijn huidige vorm werd rond 1832, vermoedelijke door Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851) in landschapsstijl aangelegd in zijn karakteristieke patroon van ovale en niervormige, iets bol liggende gazons en perken met sierheesters en eenjarigen. Vrijwilligers hebben de tuin in oude glorie hersteld. 

Achter de state ligt een oude hoogstamboomgaard uit 1860. De boomgaard hoort tegenwoordig bij de naastgelegen Harsta Hoeve, maar voor Open Monumentendag zijn zowel de boomgaard als tuin, inclusief moestuin met permacultuur van Harsta Hoeve, eveneens opengesteld. De fruitbomen brengen nog steeds jaarlijks vele appels en peren voort. 

PRAKTISCHE INFORMATIE: 

• Geopend: Zaterdag van 10.00 -17.00 uur en Zondag van 13.00 tot 17.00 uur.
• Entree: Harsta State: huis en tuin gratis toegankelijk tijdens OMD
• Entree: Harsta Hoeve: boomgaard en de moestuin zijn tijdens de OMD gratis toegankelijk.
• De boomgaard en moestuin van Harsta Hoeve zijn te bereiken via het groene bruggetje in de tuin van Harsta State.
• Er zijn vrijwilligers aanwezig om iets te vertellen over deze bijzondere locatie.

N.B. Parkeren. Dit kan niet bij Harsta State.
* Dit kan wel bij op de bietenopslag bij de Harstawei of bij het Kennis-en Informatiecentrum,
Pypkedyk 4, Hegebeintum.
* Hier kan men zich ook aanmelden voor een bezoek aan Harsta State.

ADRES:
Harsta State
Harstawei 25
9173 GA Hegebeintum

Harsta Hoeve
Harstawei 23B
9173 GA Hegebeintum

Voor de meest actuele informatie zie: www.terphegebeintum.nl/harsta-state en harstahoeve.nl/

---

OVERIJSSEL

Ambt Delden Moestuin Twickel (Open Moestuinen Gids nr. 10) 

De moestuin van Twickel werd tweemaal verplaatst. De nutstuin lag tot de achttiende eeuw op het huiseiland. Landschapsarchitect Daniël Marot verplaatste rond 1715 de moestuin tegenover het kasteel.

In 1886 verhuisde de moestuin naar de huidige locatie bij de kruising Twickelerlaan – Bornsestraat. De grote ommuurde moestuin is symmetrisch ingericht. Ter linkerzijde van de tuin staan meerdere historische kassen waaronder een zeldzame anjerkas. Langs de muren staat het leifruit. De gewassen zijn in cirkelvormige bedden geplant. Aan de rechterzijde een groot veld met strakke bedden met bloemen, groente en fruit. De liefhebber kan hier zijn hart ophalen.

Oppervlakte 2.6 ha

PRAKTISCHE GEGEVEVENS:

• Geopend: 9 september van 10.00 tot 16.00 uur. 
• Route toegang via Twickelerlaan 11.
• Er zijn rondleidingen in de moestuin – voor tijden zie de website.
• De moestuin is toegankelijk voor bezoekers met een rolstoel en rollator.
• Koffie/thee verkrijgbaar in Orangerie en Bezoekerscentrum/Landgoedwinkel.

Voor meer informatie zie: www.twickel.nl

ADRES:
Moestuin Twickel
Twickelerlaan 11
7495 VG Ambt Delden

Voor de meest actuele informatie zie: www.twickel.nl

---

Breckelenkamp Huis te Breckelenkamp (Open Moestuinen Gids nr. 11) 

Ten zuiden van het Huis te Breckelenkamp staan tientallen bijzondere bomen, waaronder verschillende soorten liquidambar. Daarachter bevindt zich de moestuin met de kleine schuur en de kas “Lauricisque” uit 1903 met zijn unieke oorspronkelijke inventaris, gebogen glas en sierelementen. De kas is gebouwd door een Amsterdamse kassenbouwer, heeft op verschillende plekken gestaan en werd uiteindelijk in onderdelen opgeslagen ergens op het landgoed Twickel.

Het materiaal werd in 2001 gekocht door Stichting Het Huis te Breckelenkamp en de kas werd weer opgebouwd in de moestuin. Hij wordt gebruikt voor het voortrekken van eenjarigen en voor de kweek van bijzondere tomatenrassen.

Oppervlakte 15.5 ha

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Geopend: 9 en 10 september van 10.00 tot 16.00 uur.
• De moestuin is vanwege restauratie gesloten. Tuin  en park zijn wel gesloten.
• Geen sanitair en horeca aanwezig.
• Mindervaliden zijn welkom, maar voor rolstoelen is het niet altijd gemakkelijk zich door de tuinen te verplaatsen. 

ADRES:
Het Huis te Breckelenkamp
Jonkershoesweg 10
7635 LM Brecklenkamp

Voor de meest actuele  informatie zie: www.breckelenkamp.nl

---

GELDERLAND 

Doorwerth Kasteel Doorwerth (Open Moestuinen Gids nr.13) 

De moestuin ligt al sinds de zeventiende eeuw op de huidige plek naast het kasteel. In vroeger tijden voorzag het de kasteelbewoners van groenten en kruiden. De huidige museumtuin is ingericht als een zeventiende-eeuwse moestuin met symmetrische paden en vierkante vakken. Hier geen bonenstaken van bamboe, maar van hazelaarhout.

In de tuin vindt men groenten, kruiden, bloemen en kleinfruit. Aan de andere kant van het kasteel ligt een grote boomgaard.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend 9 en 10 september van 11.00 tot 17.00 uur.
• Er zijn rondleidingen van ca. 40 minuten in de moestuin om 11.30, 13.00 en 1.30 uur.
• Het kasteel is dit weekend ook te bezoeken: www.glk.nl/doorwerth
• De moestuin en paden rondom het kasteel zijn toegankelijk voor bezoekers met een rolstoel en rollator.
• In de voorburcht van het kasteel is het Kasteelcafé De Zalmen  gevestigd voor lunch, koffie, thee en een hapje en een drankje.

ADRES:
Kasteel Doorwerth
Fonteinallee 2b
865 ND Doorwerth

Voor de meest actuele  informatie zie: www.glk.nl/doorwerth/kasteel-doorwerth

---

Vorden Hof van Hackfort (Open Moestuinen Gids nr. 17) 

De grote moestuin is rond 1790 aangelegd en kreeg zijn huidige vorm rond 1850. In de moestuin worden al ruim twee eeuwen groenten, fruit, bloemen en kruiden geteeld. De moestuin is in zes ongelijke vakken verdeeld, gescheiden door brede grasbanen. Groente en bloemen zijn in de vakken in oost-west georiënteerde rijen geplant. Dankzij de strakke indeling oogt de tuin symmetrisch. In de moestuin is oog voor een esthetische combinatie van fruit en groente. Ook vergeten groente als kardoen en brave hendrik zijn terug te vinden.

Oppervlakte 5.000 m².

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend elke dag tussen zonsopgang en zonsondergang (i.v.m. Open Monumenten  Dagen de website vantevoren checken, zo ook voor activiteiten op die dagen).

ADRES:

Vereniging Natuurmonumenten
Baakseweg 8
7251 RH Vorden

Voor de meest actuele informatie zie: www.natuurmonumenten.nl/hackfort

---

UTRECHT 

De Bilt Landgoed Vollenhoven (Open Moestuinen Gids nr. 19) 

De grote moestuin van landgoed Vollenhoven werd aan het begin van de negentiende eeuw aangelegd en is volledig ommuurd. Bijzonder zijn de historische kassen. Er staan twee houten druivenkassen en er zijn twee verwarmde bloemenkassen.

De voormalige houten anjerkas is rond 1835 gebouwd. In de grote ijzeren kas met rond glas uit het einde van de 19e eeuw stonden voorheen onder andere orchideeën.

Ook is er een groot aantal oude kweekbakken, waarvan sommige van warmwaterbuizen zijn voorzien. In de moestuin worden groenten, kruiden, fruit en bloemen geteeld. De oogst wordt als groentepakketten en aan restaurants verkocht.

Oppervlakte 1.5 ha.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• geopend op zaterdag 9 september van 10.00 tot 17.00.
• De moestuin kan die dag op eigen gelegenheid worden bezichtigd.
• Er vinden incidenteel rondleidingen plaats langs de verschillende rijksmonumenten in de moestuin.
• In verband met beperkte parkeergelegenheid wordt aangeraden met de fiets of met het OV te komen.
• Entree gratis
• Er is een pop-up café.

ADRES:
Landgoed Vollenhoven
Utrechtseweg 59
3732 HA De Bilt

 Voor de meest actuele informatie zie: www.landgoedvollenhoven.nl

---

Doorn Historische theetuin Bartimeus (Open Moestuinen Gids nr. 20) 

Sinds de achttiende eeuw ligt op deze locatie een moestuin. De huidige tuin is in de negentiende eeuw aangelegd en enige jaren geleden grondig gerestaureerd met behoud van de originele details, zoals de oude muren en de kassen. Bewoners van Bartiméus met een visuele en verstandelijke beperking onderhouden de tuin, die naast een moestuin ook een rosarium en vaste plantenborders omvat.

In de tuin kun je bloemen, groenten of kruiden plukken en kopen. In de oude palmenkas is tegenwoordig een theeschenkerij.

Oppervlakte 6.000 m².

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend op zaterdag en zondag 9 en 10 september van 10.00 tot 17.00.
• Entree gratis.
• Er zullen in de tuin proeverijtjes zijn met als thema de smaak van vroeger.
• De organisatie Muziekfestival Utrechtse Heuvelrug zorgt voor muziekuitvoeringen.
• Horeca en toilet aanwezig.

ADRES:
Bartimeus
Driebergsestraatweg 44
941 ZX Doorn

Voor de meest actuele informatie zie: www.bartimeus.nl/moestuin

---

Leersum Landgoed Zuylestein (Open Moestuinen Gids nr. 22) 

Dit zeventiende-eeuwse renaissancepark met een sterrenbos en ommuurde tuin met poortgebouw, een oranjerie, moestuin, boomgaard en visvijvers is één van de laatste tuinen van Frederik Hendrik die qua structuur bewaard is gebleven. De bijzondere combinatie van boomgaard en moestuin met 88 laagstamfruitboompjes wordt door vrijwilligers onder leiding van een professionele tuinbaas uitstekend onderhouden en de opbrengst wordt deels in de moestuinwinkel verkocht.

In samenwerking met de Universiteit Wageningen worden oude en nieuwe technieken getest op het terrein van biodiversiteit, mulching, permacultuur en de bio-intensieve teelt met tweederde planten uit de zeventiende eeuw en eenderde nieuwere planten.

Oppervlakte 5.000 m²

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend op zaterdag en zondag 9 en 10 september van 11.00 tot 17.00. 
• Terras met kleine kaart aanwezig.
• Route Parkeren tegenover Rijksstraatweg 3 Leersum. Lopen via de hoofdingang van het landgoed volg borden moestuin.
• Entree gratis.
• Horeca en toilet aanwezig.

ADRES:
Landgoed Zuylestein
Rijkstraatweg 11
3956 CH Leersum

Voor de meest actuele informatie zie: www.landgoed-zuylestein.nl

---

Cothen, Landgoed Rhijnestein (Open Tuinen Gids nr. 192) 

Rhijnestein is van oorsprong een Middeleeuwse ridderhofstad, gelegen aan de Kromme Rijn. Het poortgebouw met duiventil vormt de entree tot het huis en zijn historische tuin.

De moestuin maakt deel uit van de nieuwe aanleg die plaatsvond in de tweede helft van de 19e eeuw. Terwijl de moestuin strak is ingedeeld zijn de tuin en het park aangelegd in de toen modieuze Engelse landschapsstijl. Bij de moestuin hoorden warme en koude kassen. Karakteristieke elementen van het landgoed zijn de zichtas op de Utrechtse heuvelrug, de kastanjeberceau en de ‘boulevard’ langs de Kromme Rijn. De rozentuin dateert uit de eerste decennia van de 20e eeuw.

De huidige generatie van de familie is intensief bezig om van dit unieke landgoed met zijn historische elementen weer een prachtig geheel te maken.

Oppervlakte 14 ha

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend op zaterdag van 10.00 tot 17.00.
• Entree gratis.
• Geen horeca en geen toilet.

ADRES:
Rhijnestein 2
3945 BD Cothen

Voor de meest actuele informatie zie: www.rhijnestein.nl

---

Maartensdijk Tuinderij Eyckenstein en Agnes Kruidentuin
(Open Moestuinen Gids nr. 23) 

De Historische Moestuin en Kruidentuin behoren tot Landgoed Eyckenstein en zijn deels ommuurd. De oranjerie en historische kassen zijn in 2015 gerestaureerd. In 2019 is de koude platte bak in originele staat teruggebracht. Kassen en oranjerie zijn rijksmonument. In de druivenkas worden tomaten, komkommers en aubergines geteeld. In najaar, winter en voorjaar staan de kassen vol met winterpostelein, raapstelen, spinazie en sla.

De oranjerie en druivenkas dateren van rond 1900, de muur aan de noordkant van de tuinderij is van dezelfde periode. Tegen de muur staan perziken en peren. Tuinderij Eyckenstein teelt meer dan 100 verschillende biologische gewassen.

Oppervlakte 1,1 ha (Tuinderij Eyckenstein en Agnes Kruiden gezamenlijk)

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Route zie website www.landgoedgroenten.nl
• Geopend op zaterdag 9 september van 10.00 tot 16.00.
• Route zie website www.landgoedgroenten.nl
• Om 13.00 wordt er een rondleiding gegeven door de moestuin en de kruidentuin.
• Entree gratis
• Geen horeca en geen toilet

ADRES:
Agnes Looman (Agnes Kruidentuin)
Luuk Schouten (Tuinderij Eyckenstein)
Dorpsweg 264A (achter)
3738 CN Maartensdijk

Voor de meest actuele informatie zie: www.landgoedgroenten.nl en www.agneskruiden.nl

---

ZUID-HOLLAND    

 Dordrecht Villa Augustus (Open Moestuinen Gids nr. 32) 

Aan het Wantij in Dordrecht is de voormalige watertoren veranderd in een hotel en restaurant. Op de plek waar ooit de waterbekkens waren, is een tuin van ruim 1,5 ha. aangelegd met een moestuin, boomgaard, Italiaanse tuin en een bosje. Bijna het hele jaar door wordt in de moestuin alles geteeld wat mogelijk is in het Nederlandse klimaat.

De oogst wordt gebruikt in het restaurant of verkocht op de markt van Villa Augustus. Langs de paden en de zuidmuur groeien leifruitbomen in kunstige snoeivormen. Deze bekroonde moestuin heeft bovendien twee gerestaureerde druivenkassen uit 1910.

PRAKTICHE GEGEVENS:

• Geopend zaterdag en zondag 9 en 10 september van 9.00 tot 18.00 uur.
• Horeca en toilet aanwezig.

ADRES:
Villa Augustus
Oranjelaan 7
311 DH Dordrecht

Voor de meest actuele informatie zie: www.villa-augustus.nl

---

Voorschoten Buitenplaats Berbice (Open Moestuinen Gids, nr. 34) 

Op deze buitenplaats van toenmalig tuinliefhebber Pieter de la Court van der Voort (1664-1739) is de moestuin opnieuw aangelegd in laat zeventiende-eeuwse/begin achttiende-eeuwse stijl. De akkertjes, zoals De la Court de bedden noemde, zijn op schaal aangelegd. Binnen de bedden staan volgens voorschrift van De la Court groenten, kruiden en bloemen door elkaar. In de kenmerkende brede paden staan naantjes (kleine fruitboompjes).

Bijzonder op Berbice zijn experimentele fruitmuren en de oranjerie die De la Court rond 1700 liet bouwen. Tegen de muren staat leifruit. Het omringende landschapspark is hersteld volgens het ontwerp van J.D. Zocher sr. uit 1803.

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Geopend op zaterdag 9 september van 10.00 tot 16.00 uur.
• Houd de website in de gaten voor rondleidingen.
• Horeca en toilet aanwezig.

ADRES:
Leidseweg 221
2253 AE Voorschoten

Voor de meest actuele informatie zie: www.buitenplaatsberbice.nl

---

‘t Woudt De Hofwoning (Open Moestuinen Gids nr. 36) 

De moestuin van de Hofwoning is voor iedereen goed zichtbaar vanaf de openbare weg. De vier eeuwen oude moestuin heeft al meer dan 200 jaar een L-vormige muur die de tuin beschermt tegen de gure noordoostenwind en zorgt voor een microklimaat in de moestuin. Historische kaarten tonen aan dat op deze locatie al in de zeventiende eeuw een moestuin ligt. Bij het omvangrijke herstel van de boerderij werd de moestuin meegenomen. De moestuin is onberispelijk onderhouden. Er wordt biologisch geteeld. Bonen, aardbeien en klein fruit behoren tot de favoriete gewassen. De vele bloemen zijn een opvallende toevoeging aan het groente sortiment.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Geopend op zaterdag 9 september van 10.00 tot 17.00.
• Het teeltplan vindt u op het bord met QR-code. 
• De historische moestuin zelf is ongeschikt voor rolstoelgebruikers, maar is goed te zien vanaf het fietspad wat er langs loopt en wat uiteraard wel geschikt is voor rolstoelgebruikers.

ADRES:
Moestuin De Hofwoning
’t Woudt 6-8
2635 HD Schipluiden

Geen website.

---

NOORD-HOLLAND 

Heemskerk,  Moestuin Kasteel Assumburg (Open Moestuinen Gids nr. 26) 

Kasteeltuin Assumburg is een begin deze eeuw gereconstrueerde baroktuin uit de achttiende eeuw met een rosarium, boomgaard en een groente- en kruidentuin met een ouderwetse waterput. De moestuin omvat vier vakken met circa tweehonderd plantbedden met kruiden en een scala aan biologisch geteelde vergeten groenten. In de boomgaard staan ruim 150 hoogstam fruitbomen van oude rassen.

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• geopend op 9 en 10 september van 09.00 tot 20.00 uur. (check vantevoren nog de website i.v.m. de afwijkende openingstijden op deze dagen).
• Entree gratis, (maar een vrijwillige bijdrage wordt gewaardeerd.)
• Op zondag 10 september om 14.00 uur is er een rondleiding. Zie ook op de website van Kasteel Assumburg.

ADRES:
Stichting Vrijwilligers Kasteeltuin Assumburg
Tolweg 9A
1967 NG Heemskerk

Voor actuele informatie zie  www.kasteeltuinassumburg.nl/de-tuin

---

Vogelenzang De zelfoogstmoestuin van Leyduin (Open Moestuinen Gids nr. 30) 

Op de grens van  Heemstede en Vogelenzang ligt de voormalige moestuin van buitenplaats Leyduin. Moestuin Leyduin is een Community Supported Agriculture (CSA) tuinderij. Op een CSA tuin werken tuinders en deelnemers samen en delen de verantwoordelijkheid.

Door aan het begin van het seizoen een aandeel te kopen zorgen de deelnemers voor het werkkapitaal van de tuinders voor het komende teeltjaar. De deelnemers oogsten in het seizoen zelf de groenten.

Er is een voortuin met bloementuin, kruidencirkel en  fruittuin. In de tuin wordt op biologisch dynamische wijze geteeld. Langs de tuinmuur staat leifruit. 

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Geopend, zaterdag 9 september van 10.00 tot 15.00 uur.
• Om 11.00 en om 13.00 uur is er een rondwandeling met een gids.
• Entree gratis.

ADRES:
Moestuin Leyduin
2e Leijweg 11
2114 BG Vogelenzang

Voor actuele informatie zie:  www.moestuinleyduin.nl

---

ZEELAND

 Oostkapelle Landgoed Zeeduin (Open Moestuinen Gids nr. 37) 

In de achttiende eeuw heette Walcheren de Tuin van Zeeland en telde het honderden buitenplaatsen met boomgaarden en moestuinen. De inundatie van 1944 maakte daar definitief een eind aan. De buitenplaats Zeeduin is een van de weinige bewaard gebleven buitenplaatsen op Walcheren.

Ongeveer tien jaar geleden zijn de originele schutting en hagen hersteld en dankzij vrijwilligers is het gebruik van de moestuin geïntensiveerd. Tegen de schuttingen groeit leifruit. In de moestuin staan een oude loods, een kas (druivenserre) en restanten van een verwarmde bloemenkas.

Op het landgoed is ook een oranjerie en in de voormalige hertenkamp bevindt zich een cementrustiek hertenverblijf van Moerkoert.

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Geopend op zaterdag 9 september van 10.00 uur tot 17.00 uur.
• De moestuin kan die dag op eigen gelegenheid worden bezichtigd.
• In de Oranjerie is er catering door de familie, zijn er archiefstukken te bezichtigen en kunnen de aanwezige familieleden vragen beantwoorden.
• Entree gratis.

ADRES:
Landgoed Zeeduin
Dunoweg 12
4356 EK Oostkapelle

Voor actuele informatie zie  www.buitenplaatszeeduin.nl

---

BRABANT

Hoogerheide (gemeente Woensdrecht), Landgoed  Mattemburgh (Open Moestuinen Gids nr. 38)

Het fraaie Landgoed Mattemburgh, eigendom van Brabants Landschap, bevat een wit landhuis uit 1847, bijgebouwen, oranjerie, siertuin, moestuin en bos. Dit alles is ingebed in de goed geconserveerde, uitgestrekte tuinen in Engelse en Franse landschapsstijl.

De moestuin is qua ontwikkeling nog in wording. Het landgoed en de villa zijn tijdens de Open Monumentendagen geopend en u kunt ook de moestuin bezoeken.

De oorspronkelijke tuinmuren en platte bakken van de moestuin zijn gerestaureerd.

In deze bakken worden (vergeten) groenten en kruiden geteeld. De moestuin is in ontwikkeling en wordt in de loop van dit jaar nog passender gemaakt bij de historie van het landgoed. Alle bloemen zijn eetbaar en er is een uitgebreide kruidentuin.  Alles uit de “eetbare” tuin wordt gebruikt in het restaurant. Bijzonder element in de moestuin is de pomp met een grote waterbak en stenen tafel om groenten schoon te maken.

Op het landgoed bevindt zich een theekoepel van waaruit oude zichtassen uitkijken op het Markiezaatsmeer en een beekdal. Kronkelige paden, antieke bruggetjes, slingerende waterpartijen en een ijskelder uit vroeger tijden. In de strakke Franse tuin voor het restaurant staan kuipen met soms wel 100 jaar oude laurier-en citrusbomen op een rij.  Ze vormen een mooi contrast met de weelderige borders met eenjarigen die Joyce Oomen uit Breda hier creëert. Pronkstuk voor de villa is het Fürst Pückler von Muskau-bed.

Oppervlakte: 24 ha

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Tijdens het Open Monumentenweekend is de tuin gratis op zaterdag 9 september open.
• Tegen betaling worden rondleidingen gegeven tussen 10.00 tot 17.00 uur en is ook de villa te bezichtigen.
• Ook de rest van het jaar is het landgoed te bezoeken.
• De moestuin is altijd geopend tijdens de openingsuren van het restaurant.
• Navigatieadres: Parkeerplaats P1, Beukendreef, Hoogerheide

ADRES:
Landgoed  Mattemburgh
Antwerpsestraatweg 181-183
4631 PN Hoogerheide (Brabant)

Voor de meest actuele informatie zie: www.brabantslandschap.nl en /www.orangeriemattemburgh.nl/nl/het-eetbare-landgoed

 

---

Loon op Zand, Landgoed Het Witte Kasteel (Open Moestuinen Gids nr. 39) 

Het eeuwenoude witte kasteel wordt omringd door een diepe gracht. Hoge lindebomen en randen vol wilde kruiden begeleiden de wandeling naar een meer gecultiveerd deel van de Engelse landschapstuin.  Hier liggen de rozen-, moes-, kruiden- en bloementuin evenals de hoogstamboomgaard. Vanaf 2014 werden deze ontworpen en aangelegd door de tuincoördinatoren en vrijwilligers.  Een cirkel met ornament vormt de basis van de moes-en kruidentuin.

In de moestuin gangbare gewassen als pastinaak, prei, courgette, wortel en. ui. De tomaten groeien tegen de warme muur van het gereedsschapshuisje. In de kas worden zowel de groenten als de kruiden voorgezaaid.

Rondom de zonnewijzer staan kruiden met etherische oliën als salie, munt en citroenmelisse die tijdens de wandeling voor een aangename geurverrassing zorgen. Dit alles wordt verwerkt in de keuken van het café Het Koetshuis en op kleine schaal verkocht.

Oppervlakte: 2,5 ha

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Tijdens het Open Monumentenweekend is de tuin op zondag 10 september gratis open van 10.00 tot 17.00 uur.
• Er vinden ook gratis rondleidingen plaats.

ADRES:
Landgoed Het Witte Kasteel
Kasteellaan 17
5175 BC Loon op Zand (Brabant)

Voor actuele informatie zie: www.hetwittekasteel.nl

---

SINT– CATHARINADAL: huis van licht, cultuur en gastvrijheid (Open Moestuinen Gids nr. 40)

Weet dat u welkom bent!

De tuinen van Sint-Catharinadal gelegen in een prachtige en sfeervolle omgeving, bestaan uit een wijngaard met ruim 36.000 wijnstokken van 6 verschillende druivensoorten, een prachtige moestuin met aandacht voor vergeten groenten,  kent u bijvoorbeeld het “heilig boontje”? En oude appel- en perenrassen. In mei is de wijngaard uitgebreid met 3 hectares.

De kruidentuin met 40 kruiden is onderverdeeld in culinaire en geneeskrachtige kruiden en verfstofplanten. Veel van deze kruiden hebben een “verhaal” die de gidsen u graag vertellen. In de bijentuin staan 3 bijenkasten. Er moet heel wat werk verricht worden voor bij u een pot honing op tafel staat.

Vele vrijwilligers,  vaste medewerkers van de sociale werkvoorziening MidZuid en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt onderhouden met liefde deze mooi vormgegeven tuinen en de wijngaard.

Sinds 1647 woont de zustergemeenschap in het slotje “de Blauwe Camer” wat dateert uit de 15e eeuw. Het Norbertinessenklooster wordt bewoond door 10 zusters. Het slotje maakt deel uit van de Heilige Driehoek. Op loopafstand van elkaar liggen 3 kloosters met een rijke geschiedenis. Om even op adem te komen en de hartelijkheid van de zusters te ervaren bent u welkom om één of meerdere nachten te verblijven in het gastenhuis met 14 eigentijdse kamers.

In het wijnhuis ligt in containers en houten vaten de wijn te rijpen en ook in het wijnhuis is het restaurant de “Blauwe Camer” waar Maikel en Tessa de scepter zwaaien met hun wijn en spijs.

Oppervlakte: 2,5 ha

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• De wijngaard en de tuinen zijn op zaterdagmiddag 9 september gratis geopend van 13.00 tot 17.00 uur met begeleiding van een gids.
• Uw bezoek op 9 september kan worden afgesloten met deelname aan de Gebedsviering Om 17.00 uur.

ADRES:
Sint-Catharinadal
Kloosterdreef 3
4901 PH Oosterhout

Voor actuele informatie zie:  www.sintcatharinadal.nl

---

Bronlaak op Landgoed De Groote Slink (Open Moestuinen Gids. nr. 41)

Ingebed in het fraaie park van landgoed De Groote Slink, ontworpen door landschapsarchitect Leonard Springer,  ligt de moestuin van Bronlaak. In de moestuin en op het terrein wordt volgens biologisch-dynamische richtlijnen gewerkt door haar bewoners, mensen met een verstandelijke beperking. Zij werken volledig naar hun mogelijkheden mee, van zaaien en planten, tot het oogsten van groenten, kruiden en klein fruit.

Er worden zo’n 45 verschillende soorten groente door het jaar heen geteeld. Specialisatie is het telen en drogen van kruiden die worden samengesteld tot kruidenthee, kruidenmelanges en tincturen.

De producten gaan naar de eigen, interne keuken en zo wordt voorzien in zo’n 60-70% van de eigen behoefte. Per dag worden daarmee ongeveer 160 maaltijden gemaakt. Daarnaast worden producten verkocht in de winkel op het landgoed.

Op 23 oktober 2023 bestaat deze moestuin 75 jaar en is daarmee een van de pioniers in de biologisch (dynamische) landbouw.

PRAKTISCHE INFORMATIE:

• Tijdens het open Monumentenweekend is de tuin op zondag 10 september open van 10.00 tot 17.00 uur.
• Op deze dag is het ook mogelijk om iets lekkers te nuttigen.

ADRES:
Moestuin Bronlaak op Landgoed De Groote Slink
Gemertseweg 36
5841 CE Oploo (Brabant)

Voor actuele informatie zie: www.deseizoenen.org

---

LIMBURG

Beesel, Historische Groentehof (Open Monumenten Gids nr. 44)

Een “hof” met eeuwig moos en andere, historische en bijzondere groenten.

In deze tuin die wordt onderhouden door vrijwilligers van de Stichting Vergeten Groenten, schitteren oude groenterassen. De tuin is verdeeld in een showtuin met een kruidentuin, kweekkas en productietuin. Bloemen zoals afrikaantjes, borage en vele andere soorten vullen het geheel aan voor gewasbescherming en lokken bijen en andere insecten.

Voor de liefhebber is deze tuin een schatkist aan ontdekkingen. Ondanks de overzichtelijke vakken en duidelijke plantenlabels is een rondleiding een leerzame aanvulling op een bezoek. Er staat een kraam aan de toegangsweg waarin dagverse seizoensgroenten te koop zijn.

Oppervlakte: 2,5 ha

PRAKTISCHE GEGEVENS:

• Tijdens het Open Monumentenweekend is de tuin  open op zaterdag 9 september van 11.00 tot 16.00 uur.

ADRES:
Historische Groentehof Beesel
Rijkel 21
5954 NJ  Beesel (Limburg)

Voor de meest actuele informatie: www.stichtingvergetengroeten.nl

---

Berg aan de Maas (gemeente Stein), De Goede Gaard (Open Tuinen Gids nr. 45) 

Deze jonge tuin heeft al een volwassen uitstraling met meanderende borders, die zijn afgezet met banden van cortenstaal en beplant met vaste planten, eenjarigen en pompoenen. Zachte kleurencombinaties met enkele grassen zorgen voor een prairie-achtige sfeer. Centraal in de tuin ligt de moestuin. Een oude appelboom bepaalde het sleutelgat-ontwerp.

De eigenaresse hanteert het No Dig Garden, een methode die het mogelijk maakt om de forse moestuin in haar eentje te onderhouden. In het voorjaar en vroege zomer worden de zelf opgekweekte gewassen geplant in een flinke mulchlaag van stro en compost. In plaats van kweekgras kwamen er meer goudsbloemen, vingerhoedskruid en driekleurig viooltje. Kleur en vorm zijn bepalende elementen in deze uitbundige moestuin. Nadat het plantgoed uit de grote kas is verdwenen is er ruimte voor aubergines, tomaten en meloenen.

De tuin is geïnspireerd op de principes van de permacultuur. Aan het eind van de tuin overziet men een natuurgebied en de uiterwaarden van de Maas. In de tuin staan enkele grote beelden en op het binnenhof is een tentoonstelling van kunst van de eigenaren te zien.

Oppervlakte: 8.500 m2

PRAKTISCHE INFORMATIE: 

• Tijdens het Open Monumentenweekend is de tuin gratis open op zaterdag 9 en op zondag 10 september van 10.00 tot 17.00 uur.
• Er zijn kunstwerken van de eigenaren te koop.
• Deze tuin maakt onderdeel uit van kunstroute “Kunstketting Stein” die ook dit weekend plaats vindt.

ADRES:
De Goede Gaard
Obbichterstraat 23
6129 AR Berg aan de Maas (Limburg)

Voor de meest actuele informatie zie: www.degoedegaard.nl

---

Landgraaf, Hof van Schaesberg (Open Tuinen Gids nr. 46) 

Op een eiland naast de restanten van Kasteel Schaesberg is de ‘hof van Schaesberg” aangelegd.

Hier zie je een reconstructie van een 17de eeuwse nutstuin zoals deze vermoedelijk in gebruik was toen het kasteel nog werd bewoond en welke planten er werden geteeld.

De hof bestaat uit twaalf vakken zoals de Welrieckende Hof en de Historische Groentehof. Behalve groenten, kruiden en bloemen zijn hier ook planten te zien die als grondstof werden gebruikt zoals vlas voor het maken van linnen. De hof maakt deel uit van een historische bouw-en ontdekplaats waar een 17e eeuwse poortoren herbouwd wordt, met een smederij, ambachtelijke timmer-en natuursteenwerkplaats en een boerderij met historische dierenrassen.

PRAKTISCHE GEGEVENS: 

• Tijdens het Open Monumentenweekend is de hof gratis op zaterdag 9 en op zondag 10 september geopend van 10.00 tot 17.00 uur.
• Die dag  zijn er ook rondleidingen, zie informatie hiervoor op de website. 

Oppervlakte: 6 ha

ADRES:
Hof van Schaesberg
Slot Schaesberg-laan 100
6371 kZ Landgraaf

Voor de meest actuele informatie zie: www.slotschaesberg.nl|

---

 Maastricht Hof van Heer Buurttuinderij (Open Moestuinen Gids nr. 47) 

Het succes van Buurttuinderij Hof van Heer is de moestuin als sociale verbinder tussen tussen bewoners. Ouderen, studenten, basisschoolkinderen, statushouders, en nog vele anderen vinden elkaar in de Buurt Tuinderij. De tuin is als een cirkel aangelegd. Er worden biologische groenten, kruiden, bloemen, klein fruit verbouwd. Ook hoogstamfruit is aangeplant. De trots van de tuin is de wekelijkse Buurtmarkt op zaterdag (13.00 tot 16.00 uur). Hier wordt de rijke oogst getoond en gedeeld en vinden de ontmoetingen plaats.

PRAKTISCHE INFORMATIE: 

• Geopend op zaterdag en zondag tijdens de Open Monumenten Dagen, tijden en programma kunt u vinden op de website.
• Entree een donatie is gewenst.

ADRES:
Woningstichting Servatius
Rijksweg, tussen Veldstraat en het Vroendaalpad
6227 SZ Maastricht

Voor de meest actuele informatie zie: www.hofvanheer.nl

---

Maastricht, Tapijntuin (Open Moestuinen Gids nr. 48) 

De Tapijntuin is een biologische stadsmoestuin aan de Jeker. Het is een prachtlocatie, weg van de drukte. De tuin ligt in het historische deel van het Stadspark en is onderdeel van de voormalige Tapijn Kazerne. Zo’n 30 vrijwilligers werken aan de ontwikkeling van deze biologische tuin met een grote variëteit aan groenten, kruiden, fruit en bloemen.

Zo kweekt men er kardoen, familie van de artisjok. Op ongeveer 300 meter afstand lag in de jaren veertig van de vorige eeuw een kardoenkwekerij. De planten werden en de naburige grotten gebleekt en rond de Kerst verkocht aan restaurants. Er wordt eeuwige kool gekweekt die het hele jaar door is te oogsten. Er is een klein voedselbos met fruit-en notenbomen, bessenstruiken en bijzondere exoten zoals szi chuan peper, nashipeer en zeemelde.

De Tapijntuin werkt nauw samen met onder andere de universiteit, het AZC en Brasserie Tapijn. Ook worden moestuinlessen aan kinderen gegeven, workshops over permacultuur, duurzaam eten en ecologisch tuinieren.

Oppervlakte: 1.200 m²

PRAKTISCHE GEGEVENS;

• Tijdens het Monumentenweekend is de tuin op zaterdag 9 en op zondag 10 september gratis open van 10.00 tot 16.00 uur.
• Ook kunnen op beperkte schaal plantjes e.d. worden gekocht.

ADRES:
Stichting Tapijntuin
Sint Hubertuslaan 12 (Tapijn Kazerne)
6211 LH Maastricht. (Limburg)

Voor de meest actuele informatie zie: www.tapijntuin.nl