Update januari 2024 :

Opnieuw een stap in de strijd: de NTs heeft, mede namens Heemschut en het Cuypersgenootschap, een zienswijze ingediend op het ontwerpbestemmingsplan (‘herontwikkelingsplan’) Grote Bunte. Het plan verscheen zeer kort na de bezwarenprocedure tegen het weigeren van de gemeentelijke monumentale status. (Zie onder. Over een besluit op ons bezwaarschrift hebben we overigens niets gehoord, een verslag over de hoorzitting hebben we niet gezien). Maar op 19 december – handige datum! – 2023 werd wél het herontwikkelingsplan Grote Bunte voor zes weken ter inzage gelegd:  de trein raast voort.

Herontwikkeling of vernietiging?

Het plan bleek nog erger dan gedacht: in feite wordt de buitenplaats totaal vernietigd want in vele stukken opgedeeld. De tuin rond het hoofdgebouw/toekomstig zorgcentrum, toch al ontsierd door een buitenproportionele aanbouw, wordt met een hek gescheiden van het overige groen, en in het omringende bos krijgen tien woningen een plaats op ruime kavels, natuurlijk straks ook met hekken of heggen eromheen. Wel hebben de bewoners een ‘onderhoudsplicht’  voor het bos, zo vermeldt men vroom. Het is duidelijk dat de gemeente op geen enkele wijze rekening wenst te houden met het eerdere tuinhistorische onderzoek, noch met het advies van de eigen Monumentencommissie.

Een beetje met de moed der wanhoop hebben we de gemeente desondanks in een zienswijze op de hoogte gesteld van onze opvattingen over het desastreuze plan en over de gang van zaken.  Daar zal men toch in elk geval op moeten reageren – we wachten, opnieuw,  af. Tot het bittere eind!

Wat vooraf ging

 In september 2022 verzocht de NTs,  samen met Heemschut en het Cuypersgenootschap, de gemeente Nunspeet monumentale status toe te kennen aan De Grote Bunte. Het gaat om een, dichtbij de dorpskern gelegen, oorspronkelijk uit 1600 daterende (!) buitenplaats, met daarin een herenhuis met koetshuis, omgeven door een Engelse landschapstuin. Het huis, gebouwd in 1882,  heeft wél een gemeentelijke monumentale status, maar merkwaardigerwijs het erbij behorende koetshuis en de groene omgeving niet. Met het gevolg dat de gemeente de buitenplaats behandelt alsof het om allemaal losse elementen gaat, en de ensemblewaarde van het geheel uit het oog verliest. Het huis wordt weliswaar gerestaureerd, maar bouwplannen dreigen het groene erfgoed eromheen te vernielen: het huis wordt uitgebreid met een – naar het oordeel van de erfgoedorganisaties – disproportionele aanbouw ten behoeve van een woonzorgcomplex, en in het park zijn tien woningen gepland.

Eerdere bezwaren tegen omgevingsvergunning aanbouw

Eerder, in 2019 en 2020,  waren er cultuurhistorische onderzoeken naar het gebied gedaan, en hoewel die op enkele punten van elkaar verschillen, gaven beide rapporten voor bepaalde gedeelten een hoge monumentale waarde aan. En eerder ook hadden de erfgoedorganisaties dus al een bezwaarschrift ingediend tegen de omgevingsvergunning die voor de enorme aanbouw ten behoeve van het woonzorggebeuren, volgens hen immers een aantasting van het landgoed, was verleend.  Ook toen al werd dit bezwaar niet gehonoreerd op advies van de Bezwarencommissie: de gedachte dat het zou gaan om een landgoedensemble dat als zodanig, d.w.z. als één geheel, behandeld zou moeten worden, was hier niet aan de orde, aldus de gemeentelijke redenering: dat zou vragen om een majeure beleidswijziging. Salamitactiek ten top: eerst de aanbouw vergunnen, en straks de woningbouw, alsof die niets met elkaar te maken hebben. Ten koste van, helaas, weer een stukje mooi groen erfgoed.

Bezwaarschrift tegen afwijzing monumentale status

Toen de gemeente  in juni 2023 weigerde de monumentale status toe te kennen diende de NTs mede namens Heemschut en het Cuypersgenootschap een bezwaarschrift in. Weliswaar zijn er, zo viel in het gemeentelijke besluit van juni 2023 te lezen, in het park enkele uit tuinhistorisch oogpunt hoogwaardige elementen aanwezig, maar dat zijn er te weinig en ze zijn te verbrokkeld om het geheel tot beschermd gebied te verklaren. Bovendien zal “bij de herontwikkeling van het landgoed rekening worden gehouden met onder andere de structuurbepalende zichtlijnen waardoor de belangrijkste cultuurhistorische elementen behouden blijven”. En dat moet het dan maar zijn. Opvallend hierbij: de gemeente ging  met dit besluit voorbij aan het advies van de eigen Monumentencommissie.

Verwaarlozing als vrijbrief

In het bezwaarschrift wezen de erfgoedorganisaties er opnieuw op, dat de waardevolle groene buitenplaats ook als samenhangend ensemble zou  kunnen worden hersteld in plaats van steeds verder in stukjes opgeknipt. Dat het park in de loop der jaren verrommeld was geraakt, hadden de organisaties natuurlijk ook gezien. Maar het is de omgekeerde wereld, zo stelden zij, om dat te beschouwen als een vrijbrief om ook de rest van het ensemble nu maar verloren te laten gaan. Integendeel: zo’n oude buitenplaats zou als samenhangend geheel behouden moeten blijven, en waar mogelijk in oude luister worden hersteld. Juist de aanwezigheid van die oude laanstructuren en zichtlijnen rechtvaardigen dat. Maar zo werkt het niet in Nunspeet, en helaas in meer gemeenten: de ‘herontwikkeling’ in de richting van een woonzorgcomplex en een aantal woningen krijgt voorrang. Opnieuw legt groen erfgoed dus het loodje tegen de – op zichzelf wel begrijpelijke –  behoefte aan woonruimte. Het is een ontwikkeling die overal plaatsvindt, en die de NTs behoorlijk zorgen baart.

Tenslotte: over de ingediende bezwaarschriften vond in november 2023 een uiterst ongeorganiseerde, rommelige hoorzitting plaats, waarna het verder stil bleef: een gemeentelijk besluit heeft ons nooit bereikt.